طبیعت شناسی

رودخانه ها

رودخانه وروتان

رودخانه «وروتان» از فلات سیونیک سرچشمه می‌گیرد و طول آن حدود ۱۷۸ کیلومتر می‌باشد که بیش از ۱۱۹ کیلومتر آن از سرزمین ارمنستان می‌گذرد. مساحت دریاچه پشت سد آن ۵۶۵۰ مترمربع بوده و به سمت ارس در جریان است. وروتان رودی است که از کوه‌ها سرچشمه می‌گیرد و از دره‌ای عمیق عبور می‌کند. در هر یک کیلومتر که پایین می­آید ۱۶ متر اختلاف سطح ایجاد می­کند. متوسط برداشت نزدیک مناطق مسکونی وروتان) در طول سال ۲۱/۵ مترمکعب در ثانیه، جریان سالیانه ۶۸۰ میلیون مترمکعب (حداکثر جریان ۳۵۰ مترمکعب در ثانیه و حداقل آن ۱۱ مترمکعب در ثانیه است. آب این رودخانه در طول سال ثابت نیست، در بهار و اوایل تابستان پرآب­ تر است. مخازن اسپانداریان، انگه قاتوق، تولورز و شامب و نیروگاه‌های برق‌آبی اسپانداریان، شامب و وروتان بر روی رودخانه ساخته‌شده‌اند. سیستم‌های آب‌رسانی اسپانداریان و وروتان نیز از سد وروتان تغذیه می‌شوند.

 رود ووغجی

ووغجی رودی است که در استان سیونیک جریان دارد و از کوه کاپودچوغ سرچشمه می‌گیرد و به رود ارس می‌ریزد. طول آن ۸۲ کیلومتر (۵۱ مایل) و مساحت حوضه آبخیز آن 1.175 کیلومترمربع می‌باشد. این رود در بخش بالادست از میان یک دره عمیق شکل‌گرفته و وسعت و پهنای دره آن تا شهر کاپان افزایش می‌یابد و در این میان از بسیاری از رودهای کوچک و فصلی نیز تغذیه می‌شود. شهرهای کاپان و کاجاران در امتداد این رود قرار گرفته‌اند. همچنین دو ایستگاه تولید برق‌آبی کاپان و ووغجی نیز بر روی این رودخانه ساخته‌شده است. شعب اصلی این رود، کاجاران، گقی، واچاگان، نوراشنیک و گقانوش هستند.

رود واچاگان

رود واچاگان رودی در جنوب استان سیونیک ارمنستان است. این رود ۵ کیلومتر طول دارد و در امتداد شهر کاپان جریان دارد. این رود شاخه‌ای از رود وُغجی است و سرچشمه آن در لبه کوه خوستوپ در رشته‌کوه سیونیک قرار دارد. حوضه آب‌ریز این رود ۳۵ کیلومترمربع است.

 رود مغری

رودخانه مغری شعبه دست چپ ارس است. این شعبه از کاپوت ریچ (دریاچه آبی) از سلسله جبال زنگزور سرچشمه می‌گیرد. این رود 32 کیلومتر طول دارد و مساحت حوزه آبریز آن ۳۳۶ کیلومترمربع می‌باشد. این رودوخانه  هم از باران و برف و هم از آب­ های زیرزمینی تغذیه می‌شود. برداشت از این رود 34/3 مترمکعب بر ثانیه است و جریان سالیانه آن به ۱۰۲ میلیون مترمکعب می‌رسد. در فصل بهار سرعت آب آن تندتر می‌شود. در پایین‌دست رود مغری و در کناره سمت راست آن شهر مغری قرار دارد.

 

دریاچه سِو (Sev)

دریاچه سِو (به معنای دریاچه سیاه) دریاچه ­ای است که در مرز بین ارمنستان و آذربایجان واقع شده است. این دریاچه بین استان سیونیک ارمنستان و ناحیه لاچین آذربایجان تقسیم شده است و اکثریت قریب به‌اتفاق دریاچه در ارمنستان  قرار دارد.

این دریاچه در شرق کوه متس ایشخانسر در ارتفاع ۲۶۶۶ متری (۸۷۴۷ فوت) از سطح دریا واقع شده و مساحتی در حدود ۲ کیلومترمربع (۰.۷۷ مایل مربع) دارد. طول آن 1.6 کیلومتر (0.99 مایل)، عرض آن 1.2 کیلومتر (0.75 مایل) و حداکثر عمق آن 7.5 متر (25 فوت) است. آب آن سرد و زلال است و در دریاچه ماهی آزاد ایشخان زیست
می‌کند. از آب این دریاچه برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شود. 

دریاچه سد شامب

دریاچه سد شامب در سال 1970 در منطقه سیونیک ارمنستان، بر روی رودخانه وروتان، نزدیک روستای شامب، در ارتفاع حدود 1350 متری ایجاد شده است. این دریاچه آب خروجی از حوضه شامب و نهر رودخانه وروتان را که خروجی‌های حوضه تاتو را تنظیم کرده را دریافت می­کند و بخشی از آب انباشته‌شده برای آبیاری استفاده می‌شود. مساحت آن 1.26 کیلومترمربع، منبع آب 13.6 میلیون مترمکعب است. این سد صخره ­ای با هسته شنی، دارای طول 107 متر و حداکثر ارتفاع آن 47 متر است. آب از طریق یک آبخور برج (خروجی 25 مترمکعب بر ثانیه) ساخته‌شده در ساحل چپ و یک تونل بدون فشار تخلیه می‌شود. سیلاب‌ها از طریق یک زهکشی از نوع مارگاریتکا (216 مترمکعب در ثانیه) و 6 دهانه تونل (100 مترمکعب در ثانیه) تخلیه می‌شوند. قزل‌آلا و سایر گونه‌های ماهی در این دریاچه پرورش می‌یابند.

 

 دریاچه تساغکاری

دریاچه تساغکاری در کوه­ های زنگزور قرارگرفته است. موقعیت دریاچه نزدیک مرز ارمنستان و ج.آذربایجان است. این دریاچه در ارتفاع 3.300 متری قرار دارد.